บริบทหนึ่งของกิจการทหารและตำรวจ ซึ่งเป็นกำลังสำคัญในการปกครองบ้านเมืองหรือ บริหารราชการที่สืบเนื่องกันมานานนับแต่มีคำว่าชาติไทยนั้น งานอนุรักษ์กำลังรบหรืองานบริการ สุขภาพสำหรับทหาร ตำรวจและครอบครัว รวมทั้งประชาชนทั่วไป จึงเป็นงานสำคัญอีกประการหนึ่ง ที่ได้รับการถ่ายทอดกันมาอย่างยาวนานจากบันทึกของเลขาธิการ ในหนังสือวารสารการแพทย์ สมาคมแพทย์ทหารแห่งประเทศไทยในความอุปการะของกระทรวงกลาโหม ปีที่ ๑ เดือนกุมภาพันธ์ พุทธศักราช ๒๕๐๒ ฉบับที่ ๑ ทำให้ทราบว่าความพยายามของนายแพทย์ใหญ่ทั้งสามเหล่าทัพและกรมตำรวจ เมื่อประมาณปี พุทธศักราช ๒๔๙๘ ที่จะจัดตั้งศูนย์กลางสำหรับแลกเปลี่ยนความคิดเห็นในด้านกิจการแพทย์ทหาร เช่นเดียวกับประเทศที่พัฒนาแล้วอย่างสหรัฐอเมริกา รวมทั้งมีความมุ่งหมายที่จะส่งเสริมความ สัมพันธ์ระหว่างแพทย์ทหารและแพทย์พลเรือนให้เกิดประโยชน์ต่อประเทศชาติและประชาชนมากยิ่งขึ้นความเป็นรูปธรรมชัดเจนเกิดขึ้นเมื่อคณะกรรมการอำนวยการชุดแรกได้ดำเนินการจดทะเบียนจัดตั้งเป็นสมาคมแพทย์ทหารแห่งประเทศไทย ในความอุปการะของกระทรวงกลาโหมเรียบร้อย เมื่อวันที่ ๑๙ กุมภาพันธ์ พุทธศักราช ๒๕๐๑ ซึ่งถือเป็นวันสถาปนาสมาคมฯ ในการนี้กรมแพทย์ทหารบกได้รายงานขอรับเงินอุดหนุนจากกระทรวงกลาโหม ตั้งแต่ปีแรกของการดำเนินงาน และยังคงได้รับการสนับสนุนมาอย่างต่อเนื่องจวบจนถึงปัจจุบัน ซึ่งเป็นเรื่องที่แสดงให้เห็นว่าผู้บังคับบัญชาชั้นผู้ใหญ่ของกระทรวงกลาโหม ได้ให้ความสำคัญและเล็งเห็นประโยชน์ที่สมาคมฯ ได้ตั้งใจและมุ่งมั่นที่จะดำเนินการให้บรรลุความมุ่งหมายที่กำหนดไว้มาโดยตลอด ๔๔ ปีที่ผ่านมา สมาคมฯ ได้ดำเนินงานมาอย่างต่อเนื่อง บนหลักการสำคัญคือการให้โอกาส หมุนเวียนสมาชิกจากทั้งสี่เหล่าทำหน้าที่อำนวยการและบริหารงานในทุกตำแหน่ง เว้นแต่ตำแหน่ง เลขาธิการที่คณะกรรมการอำนวยการแต่ละชุดส่วนใหญ่จะมอบความรับผิดชอบให้สมาชิกจากกรมแพทย์ทหารบกเป็นแกนหลักรับผิดชอบเพื่อเป็นการให้เกียรติและให้ความสำคัญต่อกรมแพทย์ทหารบก ซึ่งเป็นผู้ริเริ่มการจัดตั้งสมาคมฯ แห่งนี้ อีกทั้งยังเห็นว่าการประสานงานทางด้านธุรการและการงบประมาณ ซึ่งเป็นส่วนสนับสนุนที่สำคัญในการดำเนินกิจการสมาคมฯ นั้น กรมแพทย์ทหารบกรับผิดชอบมาโดยตลอด สำหรับผลการดำเนินงานที่ผ่านมาจนถึงปัจจุบัน (กุมภาพันธ์ ๒๕๔๕) สำนักงานเลขาธิการขอสรุปบันทึกข้อมูลไว้พอสังเขป ดังนี้

๑. มีคณะกรรมการอำนวยการ จำนวน ๒๒ ชุด

๒. มีสมาชิก จำนวน ๓,๐๐๙ นาย ประกอบด้วย

๒.๑ สมาชิกสามัญ ๒,๘๒๙ นาย

๒.๒ สมาชิกวิสามัญ ๕๗ นาย

๒.๓ สมาชิกกิตติมศักดิ์ ๑๒๓ นาย

๓. สถานที่ตั้งของสมาคม

๓.๑ กรมแพทย์ทหารบก (กองวิทยาการ) อำเภอพญาไท กทม. พ.ศ. ๒๕๐๑ – พ.ศ.๒๕๑๒

๓.๒ สโมสรนายทหาร โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า อำเภอพญาไท กทม. พ.ศ.๒๕๑๒- พ.ศ.๒๕๑๔

๓.๓ วังอัศวิน วิทยาลัยแพทยศาสตร์พระมงกุฎเกล้า เขตราชเทวี กทม. พ.ศ. ๒๕๔๑ –พ.ศ. ๒๕๔๒

๓.๔ แหล่งชุมนุมนายทหารโรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า เขตราชเทวี กทม. พ.ศ.๒๕๔๒ –ปัจจุบัน

๔. หน่วยงานต่าง ๆ ที่มีข้าราชการและเจ้าหน้าที่เป็นสมาชิกสมาคมฯ

๔.๑ หน่วยขึ้นตรงของกรมแพทย์ทหารบก และกองทัพบก

๔.๒ หน่วยขึ้นตรงของกรมแพทย์ทหารเรือ และกองทัพเรือ

๔.๓ หน่วยขึ้นตรงของกรมแพทย์ทหารอากาศ และกองทัพอากาศ

๔.๔ หน่วยขึ้นตรงของสำนักงานแพทย์ใหญ่ สำนักงานตำรวจแห่งชาติ สำนัก นายกรัฐมนตรี

๔.๕ โรงงานเภสัชกรรมทหาร ศูนย์การอุตสาหกรรมป้องกันประเทศและพลังงานทหาร สำนักงานปลัดกระทรวงกลาโหม และกระทรวงกลาโหม

๔.๖ โรงพยาบาลทหารผ่านศึก องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก ในพระบรมราชูปถัมภ์

๔.๗ หน่วยขึ้นตรงของสำนักงานแพทย์ทหาร สำนักผู้บัญชาการทหารสูงสุดและกองบัญชาการทหารสูงสุด

๕. กิจกรรมที่สำคัญ

๕.๑ จัดการประชุมใหญ่สามัญประจำปี รวม ๔๔ ครั้ง (ปีละ ๑ ครั้ง)

๕.๒ จัดการประชุมสัมมนาการศึกษาเคลื่อนที่ รวม ๓๔ ครั้ง

๕.๓ จัดแข่งขันกีฬาแพทย์สี่เหล่า รวม ๓๔ ครั้ง

๕.๔ จัดการประชุมสัมมนาวิชาการย่อย ปีละ ๑ – ๒ ครั้ง

๕.๕ ให้ทุนอุดหนุนการวิจัยสำหรับสมาชิก รวม ๖๑ เรื่อง

บทสุดท้ายแห่งบันทึกฉบับนี้ จะขออนุญาตบันทึกเรื่องราวที่เป็นมงคลยิ่ง เป็นเรื่องที่แสดงให้เห็นถึงพลัง ศักยภาพ รวมทั้งความมุ่งมั่นของคณะกรรมการอำนวยการ ชุดที่ ๒๒ ที่ได้ทุ่มเทในการสร้างเสริมเกี่ยวกับศักดิ์ศรีแห่งสถาบันแพทย์ทหารตำรวจแห่งนี้คือการได้รับพระมหากรุณาธิคุณให้อัญเชิญสัญลักษณ์พระมหาพิชัยมงกุฎแห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ มาเป็นองค์ประกอบสำคัญของเครื่องหมายสมาคมฯ และสิ่งที่เป็นมหามงคลอย่างยิ่ง สมควรเทิดทูนและเป็นกำลังใจในการปฏิบัติราชการภายใต้ฝ่าลออลธุลีพระบาท คือการที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงรับสมาคมแพทย์ทหารแห่งประเทศไทยไว้ในพระบรมราชูปถัมภ์ ตั้งแต่วนที่ ๔ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๕๔๔อันเป็นผลมาจากการที่เป็นสมาคมวิชาชีพที่ดำเนินงานมาอย่างยาวนาน สมาชิกมีโอกาสถวายงานรับใช้แด่องค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช และพระบรมวงศานุวงศ์อย่างใกล้ชิดจำนวนมาก ทั้งนี้ ท่านองคมนตรีศาสตราจารย์นายแพทย์เกษม วัฒนชัย สมาชิกกิตติมศักดิ์ของสมาคมฯ ได้อัญเชิญพระกระแสรับสั่งให้เหล่าแพทย์ทหารตำรวจได้ช่วยเหลือบรรเทาความทุกข์ยากของประชาชนในถิ่นห่างไกลทุรกันดารให้มากยิ่งขึ้นซึ่งแพทย์ทหารตำรวจจะมีขีดความสามารถและมีโอกาสที่จะสนองพระราชกระแสดังกล่าวดีกว่าแพทย์พลเรือนอื่นๆ ซึ่งคงเป็นโจทย์สำคัญที่คณะกรรมการอำนวยการของสมาคมฯ ชุดต่อ ๆ ไป จักต้องพิจารณาบทบาทหน้าที่ของสมาคมฯและแปรเปลี่ยนให้เป็นกิจกรรมที่เป็นรูปธรรมต่อไป

พล.ต.ประสาท เหล่าถาวร*

พ.อ.ชะเลง ฉายวิโรจน์**

มีคำถามอยู่เสมอว่ามีเลขาธิการแล้วทำไมต้องมีเลขานุการ องค์กรเอกชนสาธารณะประโยชน์หรือ Non Groverment Organization (NGO) ที่มีการบริหารจัดการในรูปแบบของสมาคม, มูลนิธิ, สภา, สมัชชา, ชมรม, กลุ่มสาขาวิชาชีพ เมื่อเข้าไปศึกษาระบบการบริหารจัดการองค์กรส่วนใหญ่มีการจัดหน่วยที่มี นายก, ประธาน, ผู้จัดการ, เลขาธิการ, เลขานุการ ใช้ชื่อแตกต่างกันออกไปตามความนิยมชมชอบของผู้ก่อการหรือผู้ก่อตั้งองค์กรนั้นๆ ไม่มีกฎระเบียบที่ชัดเจนเป็นบรรทัดฐาน เมื่อลองเปิดพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 เลขาธิการ น.ผู้ดำรงตำแหน่งบริหารระดับสูงตำแหน่งหนึ่ง เช่น เลขาธิการสหประชาชาติ เลขาธิการราชบัณฑิตยสถาน เลขาธิการรัฐสภา เลขาธิการสมาคม. (ส.เลขาธิการี ว่า เสมียนของพระเจ้าแผ่นดิน). เลขานุการ น. ผู้มีหน้าที่เกี่ยวข้องกับหนังสือหรืออื่นๆ ตามที่ผู้บังคับบัญชาสั่ง. SB-EDS Moderm English-Thai Dictionary ฉบับ ดร.รักษ์ เที่ยงบูรณธรรม พ.ศ. 2541 :Secretary General เลขาธิการใหญ่, หัวหน้าหน่วยงาน. Secretary เลขานุการ, เลขาธิการ, เลขานุการส่วนตัว, ผู้ทำหนังสือ, รัฐมนตรี, เจ้าหน้าที่ชั้นผู้ใหญ่ของรัฐ, โต๊ะเขียนหนังสือแบบหนึ่งที่มีตู้หนังสือ. Sec-re-tary secretaries, confidential employee, secretary, fr. 1: one employed to handle correspondence and manage routine and detail work for a superior 2 a: an officer of a business concern who may kiip records of direc-tors’ and stockholders’ meetings and of stock ownership and transfer and help supervise the company’s legal interests b: an officer of an organization or society responsible for its records and correspondence. มีผู้สรุปไว้ง่ายๆ ว่า เลขาธิการ หมายถึงผู้ทำหน้าที่เกี่ยวกับงานธุรการของสมาคมทั้งหมดเป็นหัวหน้าเจ้าหน้าที่สมาคมในการปฏิบัติกิจการของสมาคม และปฏิบัติตามคำสั่งของนายกสมาคม ตลอดจนทำหน้าที่เป็นเลขานุการในการประชุมต่างๆ ของสมาคม เลขานุการ หมายถึงเป็นผู้ทำหน้าที่อำนวยความสะดวกให้แก่ผู้บริหารขององค์กรในการบริหารจัดการงานขององค์กรให้บรรลุผลสำเร็จตามนโยบาย และเป้าหมายขององค์กร ตลอดจนช่วยแก้ไขปัญหาอุปสรรคในการบริหารจัดการให้เป็นไปด้วยความราบรื่น และรวดเร็ว

สำหรับสมาคมแพทย์ทหารแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ก็เช่นกัน ตำแหน่งเลขาธิการเป็นตำแหน่งหลักกล่าว คือเป็นคณะกรรมการอำนวยการตามข้อบังคับสมาคมแพทย์ทหารแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ พ.ศ.........ส่วนตำแหน่งเลขานุการ เป็นเจ้าหน้าที่สมาคมฯ ที่ได้รับการแต่งตั้งเพิ่มเติม เพื่อช่วยงานของนายกสมาคมฯ โดยหมุนเวียนไปตามวาระคือรอบละ 2 ปี ต่อเหล่า ดังนั้นหลักนิยมของสมาคมฯ เลขานุการจึงเป็นสมาชิกที่เป็นเหล่าเดียวกับนายกสมาคมฯ ที่จะช่วยประสานการทำงานให้คณะกรรมการและเหล่าทัพอื่นๆ ให้สอดคล้องสัมพันธ์และมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น การทำงานในลักษณะบูรณาการหรือการสร้างเครือข่ายความร่วมมือ Networking เป็นความคิดที่อดีตผู้บริหารสายแพทย์สี่เหล่าเล็งเห็นประโยชน์และนำมาใช้มากว่าสี่สิบปีแล้ว ถ้าจะใช้ภาษาสมัยปัจจุบันเรียกว่า มีวิสัยทัศน์ (Vision) ที่ก้าวไกลมากว่าครึ่งศตวรรษแสดงให้เห็นถึงความเป็นผู้นำทางปัญญาของสมาชิกเหล่าแพทย์ที่มีมาอย่างต่อเนื่อง ในส่วนของตำแหน่งเลขาธิการ ที่ส่วนใหญ่เป็นของเหล่าทหารบกมาโดยตลอดนั้น ต้องมาศึกษาบทเรียนจากอดีตของ พล.ต.วิชัย ชัยประภา เลขาธิการ คนที่ 10 ชุดที่ 13-19 เล่าให้ฟังว่า

บทสุดท้าย หากเปลี่ยนผ่านนายกสมาคมฯ เหมือนหัวเรือ ที่เป็นผู้ชี้นำทิศทางขององค์กร เลขาธิการก็คงเหมือนนายท้ายเรือให้นาวานั้นๆ บรรลุเป้าหมาย คณะกรรมการเปรียบกับฝีพายกราบซ้ายขวา ที่เป็นเครื่องมือช่วยเร่งความสำเร็จ เลขานุการควรเป็นผู้ทำหน้าที่ นายธงให้สัญญาณธงหรือคอยชี้ทางคอยโบกให้จังหวะองค์กรนั้นๆ ถึงจะดำเนินธุระกรรมต่างๆ ให้เป็นไปตามสิ่งที่วาดหวังได้สำเร็จ สำหรับผู้ช่วยเลขานุการ มีหน้าที่เป็นลูกมือเลขาธิการและเลขานุการในส่วนของเลขาธิการด้านพ่อบ้านดูแลการดำเนินงานของสำนักงานเลขาธิการสมาคมฯ เบื้องหลัง